Vanaf het moment dat ik het eerste belletje kreeg dat Lacos een grote been wond had, tot aan vandaag, ben ik emotioneel door een rollercoaster gegaan. En ik verwacht dat het nog wel een tijdje duurt voordat er volledige acceptatie is en het verdriet verder afzwakt.
Volgens de psychologie ga je tijdens een rouwproces door vijf fases en in dit blog wil ik je meenemen in mijn proces en welke fases ik heb doorleefd.
De vijf rouw fases:
Op woensdag 8 mei werd ik aan het einde van de middag gebeld door de stalhouder dat Lacos met een grote wond aan zijn been op de wei stond. Ik stond op dat moment in België bij een klant om een nieuw zadel af te leveren. De stalhouder zou de dierenarts bellen zodat Lacos’ been zo snel mogelijk gehecht kon worden. Samen met mijn klant (zij is ook een dierenarts) keek ik naar de foto van Lacos been. Zover we op de foto konden zien, leek het niet ernstig en gewoon een kwestie van hechten. Ik belde mijn man en kinderen om te vragen of een van hen naar Lacos toe kon gaan zodat er iemand bij hem was als de dierenarts zou komen. Madieke, mijn oudste dochter, ging erheen.
Terwijl ik terug reed naar Nederland werd ik door de dierenarts ter plaatse gebeld. Helaas bleek het allemaal ernstiger dan op de foto te zien was. De wond was diep, er waren twee kleinere pezen helemaal door, de schede rondom de grote buigpees was beschadigd, er zat veel vuil in de wond en ook was het onduidelijk of ook het kootgewricht beschadigd was.
Op dat moment werd ik voor de keuze gesteld om Lacos direct op te laden naar de kliniek om hem daar te opereren met een kleine kans van slagen en veel kosten, of om hem ter plekke te hechten met alle risico’s in een niet stieriele omgeving, of om hem in te laten slapen. Dat laatste was in de ogen van de dierenarts de beste oplossing. Hij zou nooit meer berijdbaar kunnen zijn, en waarschijnlijk de rest van zijn leven kreupel blijven door de twee kleinere pezen die doorgescheurd waren. Los van alle mogelijke complicaties doordat de wond zo diep en vies was. Ik moest vanuit de auto op weg naar huis met nog 3 uur rijden voor de boeg een beslissing nemen. Ik besloot dat als inslapen de beste optie was, ze moesten wachten tot ik thuis was.
Daardoor stelde ik in feite de echte beslissing drie uur uit en had ik tijd om alles door te denken en voelen. Achteraf zie ik dit als fase 1, de ontkenning. Het uitstellen van de echte beslissing.
Mijn eerste reactie op de schok van dit nieuws was om een aantal mensen te bellen. De osteopaat van Lacos en Amarok, omdat zij naast osteopaat ook dierenarts is en een collega is geweest van de dierenarts die Lacos behandelde. Helaas nam zij de telefoon niet op. Vervolgens probeerde ik de dierentolk te bellen die recent nog met Lacos en Amarok telepathisch gecommuniceerd had. Hopende dat zij wellicht Lacos kon vragen wat hij wilde en hoe hij zich voelde. Ook zij nam de telefoon niet op. Dit is achteraf gezien fase 3, onderhandelen. Ik probeerde controle te krijgen over de situatie door in de actie-modus te schieten, zover dat gaat als je nog zoveel kilometers te rijden hebt naar huis.
Omdat deze dames beide niet opnamen realiseerde ik me dat ikzelf met deze vraagstukken moest omgaan en het antwoord niet buien mijzelf lag. Ik moest het zelf doorvoelen. Dus heb ik flink gehuild en Lacos verteld dat ik hem nog niet kwijt wilde en kon missen. Vervolgens heb ik mijn moeder gebeld en haar vertelt wat er aan de hand was. Zij is vervolgens bij Lacos gaan kijken. Ik denk dat ik op dat moment in fase 4 zat, namelijk depressie. De pijn en het verdriet kunnen uiten voor mijzelf en tegen mijn moeder.
Na dat telefoongesprek en een flinke bak met tranen belde ik naar een vriendin die ook paarden heeft en dezelfde dierenarts. Op dat moment schoot ik terug in fase 3 onderhandelen. Ik besloot dat we toch ter plekke gingen hechten en dat we alles op alles gingen zetten om Lacos erdoorheen te helpen. Deze vriendin nam niet direct de telefoon aan en belde me een half uur later terug. Met haar sprak ik door welke opties er waren en wat we extra konden doen om Lacos tijdens het herstelproces te ondersteunen.
Tegen 19:30 uur kwam ik aan bij stal waar ook de dierenarts alweer was. Voordat ik bij Lacos zijn stal in kon waar hij met veel pijn languit lag, leunend tegen de stalwand, werd ik door de dierenarts bijgepraat met tal van detailfoto’s van zijn wond over wat er precies aan de hand was en waarom zij inmiddels besloten had niet meer te willen behandelen. Sterker nog, zelfs de Universiteitskliniek wilde niet aan een operatie beginnen. We belandde in een felle discussie die eindigde met een dierenarts die haar poot stijf hield en mij figuurlijk met de Wet Dierenwelzijn om de oren sloeg. Het feit dat Lacos geen pijnstilling had gekregen van haar en dat ze op dat moment weigerde om hem ter plekke te behandelen maakte mij boos. En behalve mijn boosheid voelde ik ook een enorme machteloosheid omdat deze dierenarts mij geen ruimte gaf om hierin zelf een beslissing te nemen. Zij besloot dat inslapen de beste optie was. Dit was overduidelijk fase 2 woede en boosheid. Het moeilijke aan deze manier van handelen van de dierenarts is, is dat het inslaap proces van Lacos nu getekend is door mijn woede over de situatie en het gebrek aan empathie van de dierenarts.
Lacos lag erbij alsof hij met zijn manen in de wind over de weide galoppeerde. Hij zakte vrij rustig weg en Amarok stond erbij. Amarok had op dat moment meer aandacht voor het gras om Lacos heen dan voor het lichaam van zijn beste vriend. Lotta, mijn jongste dochter, heeft de voorpluk van Lacos afgeknipt om te bewaren. Mijn moeder vroeg me of ik foto’s wilde van het moment, maar dat wilde ik niet.
Die avond ben ik weer begonnen met roken, binnenkort stop ik wel weer. ’s Nachts heb ik bijna niet geslapen door de knallende hoofdpijn. De dagen erna ben ik gewoon aan het werk gegaan. Juist door een doel te hebben kon ik mijn bed uitkomen en ben ik niet direct in een depressie gezakt. Tussen de lessen en zadelpas afspraken door zat ik alleen in de auto en kon ik in mijn eigen bubbel verdrietig zijn. Het verdriet komt met vlagen op en ik merk dat de intensiteit met de week afneemt. De eerste dagen dat ik bij Amarok langsging kon ik alleen maar huilen als ik bij hem was.
Amarok heeft de eerste dag alleen maar aan de poort staan wachten op Lacos en de plek waar hij ingeslapen is uitgebreid besnuffeld. Hij werd omringd door de kudde. Ze stonden steeds allemaal om hem heen, alsof ze hem beschermden. Na twee weken heb ik Amarok pas weer liggend zien slapen. Iets wat hij normaliter veel doet, maar na het verlies van Lacos sliep hij staand te midden van de kudde. Hij was meer alert als ik hem meenam uit de kudde en erg gevoelig op zijn huid en op mijn lichaamstaal. Samen werken we nu aan een toekomst zonder onze lieve vriend Lacos. Heel langzaam pak ik de training weer op. Misschien is het nog te vroeg om op terug te blikken, maar ik denk dat ik op dit moment balanceer tussen fase 4 depressie en fase 5 acceptatie. Het wennen aan een nieuwe realiteit zonder Lacos.
De herinneringen aan Lacos en alle avonturen die we beleefden blijven. De eindeloze kilometers over de Veluwe, de trektochten door de rest van het land. De diepe connectie blijft want Lacos blijft in mijn hart.
Voor mij heeft het geholpen om het overlijden van Lacos te delen met mijn studenten en zadel klanten, door het op mijn social media kanalen en in mijn wekelijkse nieuwsbrief delen en door dit blog te schrijven. De hoeveelheid lieve berichten, emails, appjes, dm’s en kaartjes die ik heb gekregen zijn overweldigend. De avonturen van Lacos en mijzelf zijn door veel mensen gevolgd sinds ik in 2019 mijn blog de Buiten Ruiter begon. rust zacht lieve Lacos. “Until we’ll meet again”
Lacos is 20 jaar geworden. Geboren op 04-05-2004 in Spanje en overleden op 08-05-2024 in Zutphen.
Geniet van je paard zolang je kan, want soms worden ze opeens uit je leven gerukt en is het voorbij. Ben jij ook een paardenvriend verloren? Wees dan geduldig met jezelf. Al deze gevoelens mogen er zijn. Het is misschien niet leuk, maar wel gezond om het allemaal te doorvoelen en te verwerken. Naast deze vijf rouwfases kun je ook een schuldgevoel hebben of je eenzaam voelen zonder je paardenvriend. Zoek steun bij anderen om je heen, vertel je verhaal. Herken en erken de verschillende gevoelens. Dit helpt je om door dit rouwproces heen te komen. Lichamelijk kan het ook zijn tol eisen, dus neem genoeg rust door op tijd naar bed te gaan.
Hoelang een rouwproces duurt is voor ieder mens en paard verschillend. Neem de tijd die jij nodig hebt. Dit verlies is niet op te vullen door een ander paard. Dus of je nu wel of niet een nieuw paard gaat zoeken, ieder paard krijgt zijn eigen plek in je hart. Het zal nooit een vervanging zijn voor het overleden paard.
Iedere week een update over de meest interessante podcast, komende masterclass, de vooruitgang van mijn studenten en de training van mijn paarden. Als nieuwsbrief lezer ben jij als eerste op de hoogte van nieuwe trainingen.
